برچسب: یائسگی

 

تعريف

از بيــن رفتن همة فوليكول هاي تخمدان كه به قطع شــدن چرخــة طبيعي عملكرد تخمدان ها منجر مي شــود، نارســايي زودرس تخمدان نام دارد و منجر به یائسگی زودرس میشود.

بيماري نارســايي زودرس تخمــدان معماي كلينيكي قرن حاضر، نوعي بيماري شايع كه تقريبا 1 ٪زنان قبل از 40 سالگي به آن مبتلا مي شوند

نارسايي زودرس تخمدان مسئله اي باليني است، كه در آن تخمدان ها عمدتا به طور ثانويه نارســا مي شــوند و به صورت امنوره ثانویه تظاهر مي كند.

اگرچه اين عارضه غالبا دائمي اســت، ولي ممكن اســت گذرا هم باشــد. علت اصلي اين بيماري ناشناخته است، ولي نقش عواملي مانند عوامل ژنتيك، پرتوها، داروها، عفونت هاي ويروسي هم در آن شناخته شده است.

در حــال حاضر نقش نوعي بيماري خودايمني را در ايجاد نارســايي زودرس تخمدان مطرح مي كنند، چــون رابطة قابل توجهي بين نارســايي زودرس تخمدان با ســاير نارسايي هاي غده هاي داخلي بدن، بويژه تيروئيد، آدرنال، پاراتيروئيد مشاهده شده است.xa0نكتة ديگر، نقش اختلال در محور هيپوتالاموس، هيپوفيز، تخمدان در ايجاد نارسايي زودرس تخمدان است.

 

تخمدان در مراحل پيش از بلوغ و يائسگي

تخمدان پيش از بلوغ ســاختاري كوچك و طويل با طول cm 2-1 دارد.

در فاصلــة زماني بين تولد تا 4 ســالگي، محور هيپوفيــز، هيپوتالاموس هم LH و هم FSH ترشــح مي كند و فوليكول هاي تخمداني رشد كرده و مقادير اندكي از استراديول را ترشح مي كند.

از بين ســنين 4 تا 8 سالگي محور هپيوتالاموس، هيپوفيز فقط مقادير اندكي LH و FSH تشرح مي كند و تخمدان حالت خاموش دارد.

افزايش LH و FSH در حوالي سنين بلوغ كه از 8 سالگي آغاز مي شود، به افزايش بيشتر فعاليت فوليكولي و ترشح استراديول منجر مي شود. افزايش فعاليت فوليكول هــاي تخمدان در نهايت به روي دادن خونروي مي انجامــد و اولين تخمك گذاري تقريبا يك ســال بعد از خونروي به وقوع مي پيونــدد

 

مكانيسم تخمك گذاري

زمان تخمك گذاري توسط فوليكول تخمداني غالب تعيين مي شود. هنگامي كه فوليكول غالب بتواند ميزان كافي استروژن براي برقراري غلظت گردشي استراديول در حد 300 پيكوگرم در ميلي ليتر به مدت 48 ساعت ترشح كند، واحد هيپوتالاموس، هيپوفيــز در برابر آن با ترشــح ناگهاني گنادوتروپين ها پاســخ خواهد داد.

موج سريع گنادو تروپين، با افزايش در دفعات ترشح پالسي LH مشخص مي شود و به تخمك گذاري مي انجامد

 

علل نارسايي زودرس تخمدان

نارسايي تخمدان در دوران يائسگي اتفاقي طبيعي است. پس از آن كه بيماري در معرض اســتروژن قرار گيرد قطع اســتروژن ســبب گرگرفتگي مي شــود. اين امر تقريبا در 50 ٪بيماران چه نارســايي پيش از موعد تخمدان رخ دهد يا در ســن طبيعي به وجود آيد، مشاهده مي شود. معاينة فيزيكي، آتروفي مخاط واژن و فقدان موكوس در گردن رحم را مشــخص مي كند. نارســايي تخمدان پيش از سن 40 سالگي نوعي بيماري است. اگر نارسايي تخمدان پيش از بلوغ رخ دهد، پستان هاي بيمار رشد پيدا نمي كنند و گنادها تشكيل نمي شوند. علي رغم وجود علل مختلف براي نارسايي تخمدان، در اكثر موارد علت را نمي توان مشخص كرد

 

1 .نارسايي زودرس تخمدان به علل ناشناخته

حدود 4 ٪زنان قبل از سن 35 سالگي دچار توقف قاعدگي مي شــوند و در آن ها هيچ اختلال ديگري يافت نمي شود. كليه خصوصيات جنســي و كروموزومي آنان طبيعي است و داراي گنادوتروپيك (محرك غددجنسي) بالا و استروژن پايين هستند

 

2 .آمنوره هايپرگنادوتروپيك

در بيماراني كه ميزان گنادوتروپين هاي سرم شــان بالاست، مي توان نارســايي تخمدان را با اطمينــان مطرح كرد و آن ها را عقيم دانست. در بعضي از بيماران برگشت عمل طبيعي تخمدان و حاملگي به طور خودبه خودي اتفاق افتاده است، در حالي كه بازگشت طبيعي بسيار نادر است و احتمال ضعيف حاملگي در آينده در آنان وجود دارد.

 

3.نارسايي تخمدان همراه با بيماري خود ايمني

نارسايي پيش از موعد تخمدان ممكن است جزئي از سندرم خود ايمني چند غده اي باشد

 

4 .نارسايي تخمدان به علت افزايش سرعت آترزي، فوليكول، بيماري ژنتيك

تشــديد آترزي ممكن اســت در اثر يــك اختلال ژنتيك باشــد کهxa0نارسايي تخمدان به علت افزايش ســرعت آترزي فوليكول بوجود می اید و باعثxa0كاهش زودرس ذخيرة فوليكولي منجر مي شــود

 

5 .نارسايي يا تروژنيك غدد جنسي

نارســايي يا تروژنيك غده هاي جنسي نوعي عارضه است كه خواســته يا ناخواسته توسط پزشــك معالج ايجاد مي شود. تابيدن اشــعه به تخمدان ها، شــيميوتراپي و مصرف داروهاي ايمونوساپرسيو و جراحات شــديد به عروق و بافت تخمدان ممكن است سبب نارسايي تخمدان شود

 

6 .عدم تخمك گذاري مزمن

يكــي از شــرايط اساســي بــراي وقوع قاعدگــي طبيعي تخمك گذاري اســت. لذا هرگاه به علتي تخمك گذاري اتفاقxa0نيفتد، اوليگومنوره يا آمنوره ايجاد مي شود.

 

7 .نارســايي زودرس تخمــدان ناشــي از ناهنجاري هــاي ساختاري كروموزوم Xxa0( سندرم ترنر) و تايخچة خانوادگي

شــايع ترين علت نارسايي زودرس تخمدان ناهنجاري 45 XO و XXXY 47 ،يعني وجود اختلال ژنتيك در كروموزوم هاي جنسي است

 

8 .xa0بلوغ زودرس، چپ دســت بودن و چندين عامل متفرقهxa0

ســن متوســط يائســگي براي زنان چپ دســت 43-42 ســالگي و راست دست 47-43 سالگي است.

همچنين سيگار كشيدن يائسگي زودرس ايجاد مي كند.

 

9 .xa0گالاكتوزومي

بــه علت فقدان عملكرد گالاكتوز -1 -فســفات اوريديل ترانسفراز ايجاد مي شود. به نظر مي رسد متابوليت هاي گالاكتوز اثرهاي مهمي بر فوليكول هاي تخمدان داشــته باشند و سبب تخريب پيش از موعد آن ها شوند

 

تظاهرات اصلي نارسايي زودرس تخمدان

بيماران در سنين مختلف ممكن است داراي علائم آمنوره، نازايي و يا هر دو باشند. علائمي كه بيانگر يائسگي هستند، نظير گرگرفتگي، خشكي واژن، اختلالات خواب و اختلالات خلق ممكن است وجود داشته باشند. نارسايي تخمدان ممكن است موقتي و همراه با برگشت خودبه خودي روند قاعدگي باشد.

 

تشخيص و اقدامات درماني

شايع ترين علت نارسايي زودرس تخمدان وجود اختلال ژنتيك در كروموزوم هاي جنســي است. بنابراين، هر زن مبتلا به نارســايي زودرس تخمدان قبل از 30 سالگي، بايد از طريق آزمايش كاريوتايپ مورد بررسي قرار گيرد. * به طور كلي براي اين كه نارسايي زودرس تخمدان نوعي سندرم است، درمان اختصاصي براي آن در دسترس نيست پس در مرحلة اول بايد به بررسي سندرم ها يا بيماري هاي ژنتيك و عفونت پرداخت. * اگر بيمار از ساير جهات سالم باشد، فقط به درمان عدم تخمك گذاري مي پردازد.

 

سوالات رایج درمورد یائسگی زودرس تخمدان :

 

• چه افرادی مستعد ابتلا به عارضه ی یائسگی زودرس هستند؟

خانم هایی که مجبور شده اند به هر علتی روی شکم و لگن خود اعمال جراحی انجام دهند. به علتی مثلاً اگر خانم دچار فیبروم یا میوم رحم یا توده های رحم داشته باشد که باید در محوطه لگن جراحی صورت گیرد.

خانم هایی که به دلیل سرطان اعم از سرطان های رحم، تخمدان، پستان، خون، لنفوم، هوچکین و انواع دیگر که زنان مجبور می شوند که درمان های رادیوتراپی یا شیمی درمانی برای آنها تجویز می شود، هر مکانی از بدن زن که سلول های زاینده وجود داشته باشد که از جمله داخل تخمدان ها است آسیب می بینند و رادیوتراپی یا شیمی درمانی که برای این بیماران تجویز می شود، بیماران را دچار یائسگی زودرس می کند.

در مواردی که می دانیم بیماران باید رادیوتراپی یا شیمی درمانی شوند، در این موارد باید به مراکز درمان نازایی و ناباروری مراجعه کنند که از تخمدان یا تخمک های این زنان، جنین های حاصل شده را خارج و آنها را فریز کرد تا سال ها باقی بماند و هنگامی که مسئله شیمی درمانی سرطان آنها مرتفع شد و بعدها که تخمدان آنها عملکردی ندارد و یائسه نیز شده اند از جنین آنها که فریز شده است استفاده شود.

بیمارانی که پزشکان مجبور می شوند به علتی رحم آنها را بردارند و اصطلاح این عمل پزشکی را هيستركتومي (برداشتن رحم) می گویند. باxa0 اینکه تخمدان ها وجود دارند اما ممکن است زودتر از حد معمول به رگ هایی که به تخمدان خونرسانی می کنند آسیب وارد شود، احتمال اینکه یائسگی زودرس اتفاق افتد، زیاد است.

خانم هایی که اقدام به استعمال سیگار و مصرف مشروبات الکلی و مواد مخدر می کنند بیشتر در معرض ابتلا به یائسگی زودرس هستند. امروزه متأسفانه دامنه مصرف مواد دخانی و یا مواد اعتیادآور جدید مانند شیشه، مواد افیونی و سیگار و تریاک در کشورمان افزایش یافته و به وفور در جامعه یافت می شوند، و مصرف این مواد می تواند یکی از علل یائسگی های زودرس باشد.

چاقی، یکی از علل مهم یائسگی زودرس و کم شدن ذخیره تخمدان است.

نرسیدن نور کافی خورشید به سطح بدن باعث می شود که ویتامین D بدن کاهش پیدا کند. ویتامین D xa0در حفظ ذخیره تخمدان به صورت مطلوب بسیار نقش آفرین است.

خانم هایی که کم خونی از نوع کمبود آهن داشته باشند و املاح دیگری مانند روی «زینک» وقتی در بدن کاهش پیدا می کند می تواند منجر به کم شدن ذخیره تخمدان شود.

مواد شیمیایی مختلف که کم و بیش امروزه در همه جا یافت می شوند مانند مواد شویند و سموم آفت کش می توانند منجر به یائسگی زودرس درخانم ها شوند.

برخی ویروس ها و بیماری های عفونی می توانند منجر به یائسگی زودرس در زنان شوند.

خانم هایی که داخل تخمدان های آنها ذخیره فولیکول ها کاهش پیدا کرده است در تخمدان این افراد تعداد فولیکول های کمتری وجود دارد. فولیکول ها، تخمک های اولیه ای است که در تخمدان وجود دارد. خانم هایی که به صورت مادرزادی و یا خانم هایی که به صورت فامیلیال(خانوادگی) زودتر از حد معمول یائسه شده اند، باید بدانند که عارضه یائسگی زودرس نیز در کمین دختران آنها می باشد. بنابراین خانمی اگر خود 27 و 30 سالگی یائسه شده است، باید به دختران خود توصیه کند که زودتر نسبت به فرزندآوری به تعداد دلخواه اقدام کنند.

برخی بیماری های متابولیکی نیز می توانند باعث یائسگی زودرس در خانم ها شوند.

خانم هایی که دچار نارسایی زودرس تخمدان(POF) هستند در معرض این عارضه هستند. در این نارسایی، تخمدان ها به صورت زودرس از فعالیت باز می ماند. البته ممکن است بعدها تخمدان ها دوباره بازگشتی داشته باشد و تخمک گذاری زن آغاز شود.

• آیا آلودگی های محیط زیست مانند آلودگی آب و آلودگی هوا می تواند در بروز عارضه یائسگی زودرس تأثیرگذار باشد؟

اگر منظور از آلودگی آنچه باشد که امروز در جامعه وفور دارد، قطعاً همینطور است.

امروزه کلیه فاضلاب های شهری به مقادیر زیادی شامل مواد شیمیایی، مواد آلی سمی، فلزات سنگین مانند سرب، جیوه و آرسنیک و مواد شوینده می باشد و این فاضلاب ها نهایتاً پس از تصفیه ناقص به بیرون از شهرها هدایت شده و کشاوران از آن کود شیمیایی و یا کود انسانی استخراج می کنند.

فاضلاب های شهری متأسفانه به صورت قاچاقی در مزارع کشاورزی و باغ ها در اقصی نقاط کشور استفاده می شود. به یاد داشته باشید این آب فاضلابی که امروز مصرف می شود با آب فاضلابی که در گذشته وجود داشت، متفاوت است. فاضلاب گذشته شامل فضولات دستشویی ها، توالت و مواد مدفوعی و ادراری بود. فاضلاب های گذشته بیشتر از موادی مانند کربن، ازت و مواد دیگری که در طبیعت وجود داشت تشکیل شده بود که مجدداً به چرخه طبیعت بازگشت پیدا می کرد.

کربن، ازت، اکسیژن، هیدروژن و سایر مواردی مانند لاشه حیوانات در فاضلاب های شهری وجود داشت که به چرخه طبیعت بازگشت پیدا می کردند. اما متأسفانه امروزه مواد جدیدی مانند: فلزات سنگین، شوینده ها و سایر مواد سمی در فاضلاب های شهری وجود دارد و همین فاضلاب آلوده مورد مصرف کشاورزان و باغداران قرار می گیرد. مواد موجود در فاضلاب های آلوده و سمی به مرازع کشاورزی و صیفی و باغ ها هدایت شده و مردم به صورت سبزی و محصولات کشاورزی و میوه جات همین مواد موجود در فاضلاب های شهری را مورد استفاده قرار می دهند.

ریزگردها و آنچه در طبیعت پیش از این وجودxa0 داشته است و دست بشر به آن نرسیده و انسان ها دخالتی در آن نداشته اند و وارد چرخه طبیعت نشده است، آنچنان نقشی در عارضه یائسگی زودرس ندارند.

افرادی که در محیط طبیعی و طبیعت حضور دارند کمتر به عوارضی مانند یائسگی زودرس مبتلا می شوند.

برخی مسمویت ها مانند مسمویت های با سرب، مس و سایر مواد مانند جیوه و آرسنیک می تواند مزید بر علت باشند و عوارضی را در بدن ایجاد کنند.

فلز سنگین مانند سرب می تواند ده ها سال داخل مغز استخوان و قسمت های دیگر بدن انباشته شود و عوارضی را در فرد ایجاد کند، یا مواد شیمیایی مانند آفت کش ها و شوینده ها می توانند فاجعه آمیز باشند.