دستگاه تناسلی زنان
موجودات زنده همگی قابلیت تولید مثل دارند و همین موضوع عامل بقای نسل آنهاست. دستگاه تناسلی به همین منظور در بدن موجودات زنده تعبیه شده است. دستگاه تناسلی تنها دستگاهی از بدن است که برای زندگی خود فرد حیاتی نیست امّا برای بقای نسل لازم است.
اجزاء دستگاهxa0 تناسلی داخلی زنان
دستگاه تناسلی داخلی از واژن، رحم، لولهu200cu200cهای فالوپ (لولهu200cهای رحمی) و تخمدانها تشکیل شده است.
واژن
یکی از اجزای دستگاه تناسلی زنان- واژن لولهu200cای عضلانی است که از فرج در بیرون بدن تا رحم در داخل بدن امتداد دارد.طول واژن ۱۲-۸ سانتیu200cمتر در زنان بالغ است. از آنجا که این عضو دارای دیواره عضلانی است میu200cتواند منقبض یا منبسط شود. همین خصوصیت باعث میu200cشود که واژن بتواند یک جسم به باریکی تامپون تا یک نوزاد هنگام تولد را در درون خود جای دهد. واژن چند عملکرد مختلف دارد. واژن محل قرار گرفتن آلت مردانه در حین رابطه جنسی است و با اعصاب موجود در آن لذت جنسی در حین رابطه جنسی را برای زن بوجود می آورد. واژن همچنین راهی از رحم به بیرون برای خارج کردن نوزاد در زمان تولد است. همچنین خونهای قاعدگی از این طریق از رحم به بیرون بدن میu200cآید. لایه نازک بافتی به نام پرده بکارت که در خود یک یا چند سوراخ دارد خروجی واژن را به طور نسبی میu200cپوشاند.
واژن در سمت داخل بدن به رحم متصل میu200cشود. این اتصال از طریق دهانه رحم که دیوارهu200cای قوی و ضخیم دارد و خروجی آن بسیار کوچک است انجام میu200cشود. در طی زایمان خروجی دهانه رحم مقداری گشاد میu200cشود و به نوزاد اجازه میu200cدهد از رحم خارج شود.
رحم
دیوارهu200cهای ضخیم عضلانی دارد. در حقیقت این عضلات، قویu200cترین عضلات بدن یک زن هستند. انقباض همین عضلات است که در هنگام زایمان بسیار شدید میu200cشود و باعث خروج نوزاد و نیز درد زایمان میu200cگردد. وقتیکه زنی حامله نیست رحم تنها حدود ۵/۷ سانتیu200cمتر طول و ۵ سانتیu200cمتر عرض دارد.سطح داخلی رحم از بافتی فعال به نام آندومتر پوشیده شده است.این بافت حساس به تغییرات هورمونی است و پس از بلوغ تا پیش از یائسگی در هر دوره قاعدگی ، ریزش می کند و خونریزی (عادت) ماهیانه را شکل می دهد. پس از پایان خونریزی، این بافت مجددا تشکیل می شود. تغییرات بافتی آندومتر، فضای رحم را برای پذیرش جنین (در صورت حاملگی) و لانه گزینی آن مهیا می کند.
تقسیم بندی فضای رحمی :
- فوندوس (Fundus )xa0: قسمتی از رحم که بالاتر از محل ورود لوله های رحمی قرار می گیرد.
- جسم رحم (Body )xa0: این فضا بین فوندوس و گردن رحم قرار می گیرد.
- گردن رحم ( Cervix )xa0: فضایی دوکی شکل می باشد.
xa0
سطح داخلی رحم :
سطح داخلی رحم از بافتی فعال به نام آندومتر پوشیده شدهu200cاست. این بافت حساس به تغییرات هورمونی است و پس از بلوغ تا پیش از یائسگی در هر دوره قاعدگی، ریزش میu200cکند و خونریزی ماهیانه را شکل میu200cدهد. پس از پایان خونریزی، این بافت مجددا تشکیل میu200cشود. تغییرات بافتی آندومتر، فضای رحم را برای پذیرش جنین (در صورت حاملگی) و لانه گزینی آن آماده میu200cکند.
وظایف رحم :
- نگهداری و تغذیه جنین در حال رشد.
- بستری برای شنای اسپرمxa0و رسیدن بهxa0تخمک
لولهu200cهای فالوپ یا لولهu200cهای رحمی
از اجزای دیگر دستگاه تناسلی زنان-در دو گوشه بالایی رحم لولهu200cهای فالوپ یا لولهu200cهای رحمی قرار دارند که رحم را به تخمدانها متصل میu200cکنند. لولهu200cهای فالوپ که در دو سمت رحم هستند حدود ۱۰ سانتیu200cمتر طول دارند و عرض آنها از عرض یک رشته ماکارونی بیشتر نیست.در سمت دیگر، یعنی سمتی که نزدیک تخمدانهاست، لولهu200cهای فالوپ قیفی شکل هستند و دور تخمدان را میu200cپوشاند ولی کاملاً به آن متصل نیستند. سمت قیفی شکل با حرکات خود هنگام تخمک گذاری، تخمک خارج شده از تخمدان را به داخل لوله فالوپ هدایت میu200cکند و با حرکات دیواره عضلانی خود تخمک را به سمت رحم میu200cراند.
تخمدانu200cها یا غدد جنسی
تخمدانu200cها دو عضو بیضیu200cشکل به اندازه یک بادام هستند که در حفره لگن در دو طرف رحمxa0قرار گرفتهu200cاند .
سطح تخمدانu200cها قبل از بلوغ صاف است و با افزایش سن ناصاف میu200cشود. تخمدان،u200c توسط رباط مخصوص تخمدان به رحم متصل بوده و از خارج توسط ورقهu200cای از سلولu200cهای پوششی به نام لایه زاینده احاطه شده است.
تخمدانu200cها حاوی فولیکولu200cهایی هستند که تخمک هایxa0نارس یا نابالغ را در خود نگه میu200cدارند که در صورت رشد به تخمک بالغ تبدیل میu200cشوند و توانایی لقاحxa0را کسب میu200cکنند. ازادسازی تخمک ها از تخمدان از سنxa0بلوغ اغاز شده ودر هر قاعدگی اغلب یک تخمک از یک تخمدان آزاد میu200cگردد واین فرایند تا زمان یائسگی ادامه پیدا می کند. تخمک رها شده پذیرای اسپرم جهت شروع باروری میباشد و این توانایی حداکثر ۱۲ الی ۲۴ ساعت پس از رهایی حفظ می نمایدو اگر هیچ کدام از سلولu200cهای اسپرمxa0نتوانند خود را به تخمک برساند پس از مدتی تخمک توانایی لقاح خود را از دست میu200cدهد.
تخمدانu200cها علاوه بر تولید تخمک، هورمونu200cهایی را نیز ترشح کرده و به خون میu200cریزند. تخمدانu200cها پس از به وجود آمدن در دوره جنینی به علت وجود گنادوتروپینu200cهای بدن مادرFSH xa0 LH، هورمون میu200cسازند؛ ولی پس از تولد تا زمان بلوغ غیرفعال میu200cشوند. این غدد در هنگام بلوغ بر اثر ترشح هورمونu200cهای گنادوتروپین ازهیپوفیز، فعال میu200cشوند و در نتیجه تراکم هورمونu200cهای جنسی در خون بالا میu200cرود. بلوغ و بروز صفات ثانویه جنسی در زن و به وجود آمدن دورهu200cهای ماهانه، تحت تأثیر این هورمونu200cها صورت میu200cگیرد.
اجزاء دستگاه تناسلی خارجی زنان
ساختارهای خارجی xa0شامل فرجxa0،xa0کلیتوریسxa0 و چینu200cهای پوستی به نام لب هستند که ورودی مهبل و پیشابراه را محافظت میu200cکنند.
غدد بارتولن که مایعی را برای لیز کردن در حین مقاربت جنسی ترشح میu200cکنند، درست در داخل ورودی مهبل قرار دارند.
فرج قسمت کاملا خارجی دستگاه تناسلی زنان است که از بیرون بدن قابل رؤیت است و به صورت یک ناحیه لوزی شکل در بین دو پا و در پایین شرمگاهی (محل رویش موهای زهار) قرار گرفته است. فرج از بیرون توسط لب های بزرگ و کوچک فرج پوشیده شده است. این لب ها هر یک به صورت دو چین نیمه مدور هلالی شکل در دو طرف فرج بوده و در حالت عادی روی هم خوابیده و دهانه فرج را می بندند.لبu200cهای بزرگ فرج از دو لایهu200c پوستی تشکیل شده اند. در زیر لب های بزرگ، لب های کوچک قرار دارند که از دو لایه مخاطی تشکیل شده اند.
لب های کوچک دستگاه تناسلی زنان در هدایت صحیح ادرار نقش دارند. این دو لبه از بالا و پایین به هم متصل هستند.در محل اتصال این دو لایه در بالا عضو کوچک حساسی به نام کلیتوریس وجود دارد که در اثر تحریک و دستکاری، سفت و کمی بزرگ میu200cشود و در احساس لذت جنسی نقش دارد. در میان لب u200cهای فرج فضایی بوجود میu200cآید که خروجی پیشابراه (مسیری که ادرار را از مثانه به خارج بدن میu200cرساند- محل ادرار کردن) در قسمت بالایی آن است و در پایین آن خروجی واژن (مهبل) قرار دارد.
– در دخترانی که هنوز رابطه جنسی نداشتهu200cاند اکثر قسمتu200cهای خروجی واژن با لایه ای نازک به نام پرده بکارت پوشیده شده است. پرده بکارت به صورت یک ورقه نازک (به ضخامت ۱ یا ۲ میلی متر) درست در پشت لب های کوچک فرج قرار دارد و دهانه مهبل را می پوشاند. در پرده بکارت منافذی برای خروج خون قاعدگی وجود دارد. منفذ پرده بکارت در افراد مختلف، اندازه و شکل متفاوتی دارد و از خصوصیات و ویژگی های آن برای تشخیص باکره بودن یا نبودن شخص استفاده می گردد. در اکثر موارد با اولین ورود آلت مردانه به داخل واژن این پرده پاره میu200cشود و برای همیشه از خروجی واژن کنار میu200cرود.
– در پوست بالای لبهu200cها در پایین شکم ناحیه برجستگی عانه وجود دارد که در حین بلوغ با تجمع چربی زیرپوستی، حالت برجسته پیدا میu200cکند و در روی آن و نیز در روی لبu200cهای فرج، موهای تناسلی شروع به رویش میu200cکنند.