هیستروسالپنگوگرافی

هیستروسالپنگوگرافی (HSG)

جهت بررسی علت ناباروری، باید از سلامت اندام تولید مثل اطمینان حاصل شود. «هیستروسالپنگوگرافی» (HSG) یکی از مراحل اصلی بررسیu200cی اولیهu200e ناباروری است. «HSG» تصویربرداری از رحم و لولهu200cای رحمی با استفاده از تزریق مواد کنتراست میباشد و روشی قابل اعتماد، کم خطر، در دسترس و به راحتی برای بیمار قابل تحمل است.

این روش آناتومی لوله ها و رحم را نشان می دهد و علاوه بر کاربرد تشخیصی، اثرات درمانی نیز دارد. گزارش شده که در ۳۰% موارد تا ۶ ماه بعد از انجام HSG بارداری خودبخود اتفاق میu200eافتد که احتمالاً به دلیل باز شدن لولهu200cهای رحمی است.

در این روش از مادهu200eی کنتراست محلول در آب استفاده شده و تزریق مادهu200eی کنتراست از طریق کانال سرویکال، اطلاعات دقیقی را در ارتباط با حفرهu200cu200eی رحم، وضعیت لوله های رحمی و ناهنجاری های مادرزادی در اختیار پزشک قرار می دهد. این روش به پزشک در تشخیص درمان کمک می کند.

زمان ایده آل برای انجام HSG، بعد از پایان سیکل قاعدگی و قبل از تخمک گذاری است. دیلاتاسیون ساختمان های وریدی اطراف رحم در دوران قاعدگی، احتمال اینتراوازیشن مادهu200eی حاجب را بیشتر میu200cکند، بنابراین زمان مناسب برای انجام این تست ۵ – ۲ روز پس از اتمام خونریزی ماهیانه میu200eباشد.

 

اندیکاسیون های انجام هیستروسالپنگوگرافی:

– ارزیابی و روتین ناباروری (اولیه و ثانویه).

– ناهنجاری های مادرزای رحم.

– سقط مکرر.

– چسبندگی های داخل رحمی و لولهu200cها.

– جراحی لولهu200eها (قبل و بعد از عمل)

– سرویکس نارسا.

– خونریزی های غیرطبیعی.

– آمنورهu200eu200fی ثانویه.

 

کنتراندیکاسیون های انجام هیستروسالپنگوگرافی:

– بیماری حاد التهابی لگن (عفونت های حاد لگنی) که درمان نشده باشد.

– جراحی رحمی یا لوله های رحمی که اخیرا برای بیمار صورت گرفته باشد.

– خونریزی شدید رحمی.

– شک به حاملگی.

– حساسیت به مادهu200eی حاجب.

 

در بیمارانی که انتی بادی سرمی کلامیدیا، مثبت بوده و یا سابقهu200cu200eی قبلی بیماری التهابی لگن دارند، استراتژی احتمالی پروفیلاکتیک مصرف ۱۰۰ mg داکسی سایکلین، دوبار در روز، از دو روز قبل از عکسبرداری به مدت ۵ روز است. برای جلوگیری از کرامپu200cهای احتمالی مربوط به انجام هیستروسالپنگوگرافی، از بیمار خواستهu200e میu200cشود تا یک ساعت قبل از انجام آن، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی استفاده نماید.

 

تکنیک و مراحل انجام هستروسالپنگوگرافی:

آمادگی بیمار ساده بوده و نیاز به بیهوشی ندارد و معمولاً به خوبی توسط بیمار تحمل میu200cشود. البته بهتر است که محیط کاملاً آرام بوده و روش کار به طور کامل برای بیمار شرح داده شود تا از اضطراب بیمار کاسته شود.

هیستروسالپنگوگرافی معمولاً توسط رادیولوژیست انجام میu200cشود و به طور متوسط ۳۰ – ۱۰ دقیقه طول میu200eکشد. برای انجام این تست فرد به صورت لیتومی بر روی تخت قرار گرفته، سپس اسپکولوم داخل واژن قرار میu200eگیرد.

بعد از شستشوی سرویکس و واژن با بتادین کانولا یا کاتتر داخل سرویکس جاگذاری میu200cشود. حدود ۵ – ۳ میلی لیتر از مادهu200cی کنتراست با فشار کم به درون رحم و لولهu200eهای رحمی تزریق میu200cشود بعد از تزریق، رادیوگرافی رحم انجام میu200cشود.

به طور روتین، تحت مانیتورینگ فلوروسکوپی حدود ۴ تصویر (هر بار با تزریقxa0 3 – ۲ u200cسیu200cسی مادهu200eی حاجب) گرفته میu200eشود.

– اولین تصویر در اوایل پرشدگی رحم و جهت بررسی نقص پرشدگی گرفته میu200eشود.

– تصویر دوم در زمان اتساع بیشتر رحم گرفته میu200eشود بهترین زمان ارزیابی شکل رحم در حالت پرشدگی کامل رحم است.

– تصویر سوم جهت ارزیابی لولهu200eها میu200cباشد. زمانی که لوله ها پر شدهu200cاند و انتشار داخل پریتوئن قابل تشخیص است بهترین زمان جهت بررسی انسداد یا عدم انسداد لولهu200eها است.

۳۰ دقیقه پس از خارج کردن اسپکولوم از سرویکس، تصویر چهارم گرفته میشود که جهت بررسی چسبندگی داخل پریتوئن است.

 

عوارض احتمالی هیستروسالپنگوگرافی:

– درد.

– خونریزی.

– اینتراوازیشن مادهu200eی حاجب به عروق و سیستم لنفاوی.

– واکنش xa0وازوواگال.

– عفونت حاد لگن.

– واکشن آلرژیک.

– عوارض مربوط به دریافت اشعه x.

– سوراخ شدن رحم.

 

تفسیر هیستروسالپنگوگرافی:

رادیولوژیست بهتر است که در حین انجام پروسجور حاضر باشد. در حین انجام کار به تفسیر و تشخیص بپردازد، تا اینکه به تفسیر تصاویر نهایی تهیه شده توسط تکنسین بپردازد، زیرا تصور تصاویر سه بعدی از ارگانu200eها از یک تصویر نهایی دو بعدی مشکل است. برای تفسیر، بهتر است که دستگاه ژنیتال را به سه ناحیهu200eی: اندوسرویکال، کاویتهu200cی رحم و لولهu200eها تقسیم بندی کرد و هر قسمت را از نظر سایز، شکل، محدوده، نقص پرشدگی، نامنظمی و تجمع مادهu200eی حاجب مورد بررسی قرار داد.

 

آناتومی رادیوگرافیکی نرمال:

رحم در نمای قدامی خلفی به صورت مثلثی با حاشیه صاف دیده میu200cشود. حاشیهu200eی خارجی حفرهu200eی رحم ممکن است صاف، مقعر یا محدب باشد. اینترنال اوستیوم، بین حفرهu200eی رحم و ناحیهu200eی ایسم میu200eباشد که در برخی از بیماران به طور واضح به صورت منطقهu200fی باریکتر بین این دو ناحیه مخشص میu200cشود.

لولهu200eها را میu200eتوان به ۴ قسمت: اینترستیشیال ، ایسمیک ، آمپولاری و فیمبریا تقسیم کرد.

– طول لولهu200eها بین ۱۰ – ۱۴ Cm است. قسمت اینترستیشیال (قسمت اتصال لولهu200cu200eها به رحم) در هیستروسالپنگوگرافی به صورت سایهu200eی باریک در نتیجهu200fی انتقباض اسفنکتر دیده میu200cشود. (

– ناحیه ایستموس لولهu200eی باریک بوده و قطر آن حدود ۱ – ۲ Cm و به طول ۲۰ mm میu200eباشد.

– ناحیه آمپولاری دیوارهu200eی نازک داشته و پهنu200eترین قسمت لوله است و طول آن حدود ۵۰ mm میu200cباشد.

– در قسمت فیمبریای لوله به پریتوئن باز میu200cشود و به صورت ساختار مجزای رادیوگرافیکی مشخص نیست.

 

پاتولوژی رحم و لولهu200cها:

پاتولوژی های رحم به دو گروه عمدهu200eی مادرزادی و اکتسابی تقسیم میu200cشود .

 

پاتولوژی های مادرزادی رحم:

ابنورمالیتیu200eهای مورلین (MDA) طیف وسیعی از مالفورماسیونu200cu200eها را تشکیل میu200cدهد که در نتیجهu200cی نقص در تکامل یا فیوژن و یا جذب سپتوم مجاری مولرین در زمان جنینی میu200cباشد.

 

انسیدانس MDA حدود %۵ – ۱/۰ گزارش شده است. همراهی این حالت با ابنومالیتیu200eهای دستگاه ادراری شایع است.

 

خلاصهu200cی یافتهu200eهای HSG در ابنومالیتیu200eهای مولرین:

رحم تک شاخ (Unicornute):

حفرهu200eی رحمی Banana shape میu200eباشد که به یک طرف انحراف دارد. گاهی شاخ فرعی وجود دارد و در صورتی که این شاخ با شاخ اصلی مرتبط باشد HSG قابل رویت است.

 

رحم دوگانه (Didelphys):

در HSG به صورت دو کانال سرویکال مجزا با دو حفرهu200eی رحمی میu200eباشد که به دو لولهu200eی مجزا منتهی میu200eشود.

 

رحم دو شاخ (Bicornuate):

شبیه رحم دیدلفیس است، با این تفاوت که یک سرویکس دارد. معمولاً در کاویتهu200eی رحم با زاویهu200eی پهن از هم مجزا شدهu200eاند. (بیشتر از ۱۰۵ درجه)

 

رحم سپتوم دار (Septate):

کاویتهu200eی رحم در HSG به صورت دو حفره با نمای V-Sahpe دیده میu200eشود. زاویهu200eی میانی بین دو حفره معمولاً کمتر از ۷۵ درجه میu200eباشد.

متاسفانه تشخیص رحم سپتوم دار از دو شاخ معمولاً به وسیله HSG امکانپذیر نیست، زیرا در بسیاری از رحمu200eهای سپتومu200eدار، زاویه بین ۲ حفرهu200eی رحمی بیش از ۷۵ درجه است.

 

رحم آرکوئیت (Arcuate):

در HSG تعقر در ناحیهu200eی فوندوس دیده میu200cشود و دیامتر عرضی حفرهu200eی رحم کمی بیشتر از رحم نرمال است.

 

ناهنجاریu200fهای رحمی متأثر از DES :

روش مناسب برای تشخیص این آنومالی، HSG xa0است. کانال اندوسرویکال نامنظم و باریک و حفرهu200eی رحمی با حجم کم و نمای T.Shape دیده میشود.

 

پاتولوژیu200fهای اکتسابی رحم:

 

فیبروم:

فیبرومu200eهای اینترامورال یا سابu200cسروزال کوچک ممکن است در HSG مشخص نشوند. اما فیبرومu200eهای بزرگ ممکن است اثر فشاری خارجی بر حفرهu200eu200fی رحم ایجاد کنند و باعث دفورمیتی و بد شکلی کاویتهu200eی رحم شوند. فیبروم ساب موکوزال کوچک به صورت Filling defect دیده میu200eشود.

 

پولیپ:

پولیپ ممکن است منفرد یا متعدد و با سایزهای متفاوت باشد و در HSG به صورت نقص پرشدگی با حاشیهu200cی مشخص و منظم دیده میu200eشود. حفرهu200eی رحم سایز و شکل نرمال را حفظ میu200eکند.

 

چسبندگی:

یافتهu200eهای HSG چسبندگی، به صورت نقص پرشدگی با حدود نامنظم در تمام کلیشهu200eها است که با تزریق بیشتر مادهu200eی حاجب از بین نمیu200eu200fرود

 

آدنومیوزیس:

HSG ممکن است نرمال باشد و یا فقط حدود آندومتر نامنظم باشد اما در برخی بیماران نفود مادهu200eu200fی حاجب به داخل میومتر، نمای لانه زنبوری و Speculate ایجاد میu200eنماید.

 

سل دستگاه ژنیتال: TB

دستگاه ژنیتال، یکی از علل مهم نازائی در کشورهای در حال توسعه است و HSG یکی از روشu200eهای اصلی در تشخیص این بیماری است. در TB دستگاه ژنیتال در ابتدا لولهu200fها درگیر میu200eشوند و درگیری آنها دو طرفه و غالباً غیرقرینه خواهد بود. در ۵۰% موارد کاویته رحم درگیر میu200cشود.

انسداد لوله شایع ترین علامت TB در HSG میu200cباشد و ایجاد نماهای مختلف می کند.

TB اندومتر نمای غیراختصاصی داشته که از چسبندگی خفیف تا کاملاً شدید همراه با نامنظمی جدار و آسیمتریک شدن کاویتهu200eی رحم ممکن است دیده شود.

اینتراوازیشن در TB شایع است.

 

هیدروسالپنکس :

یکی از شایعu200cu200eترین ابنومالیتیu200eهای لوله، هیدروسالپنکس است که میu200cتوان یک طرفه یا دوطرفه باشد.