ناباروری یکی از بحران های مهم زندگی است که زندگی زناشوئی را تحت تأثیر قرار می دهد و بطور تقریبی گفته می شود از هر ۱۰زوج یکی به ناباروری دچار می شود.
xa0
با توجه به مشکل زوج های نابارور شامل کاهش رضایت جنسی _ احساس انزوای اجتماعی _ حساسیت نسبت به نگرش جامعه _ ترس از پیامدهای مراحل تشخیص و درمان و ناامیدی از نتایج روش های درمانی _ مشکلات مربوط به فرزند خواندگی و گاهاً ازدواج مجدد، به منظور نتیجه بخش تر بودن درمان های پزشکی ناباروری، مشاوران مامائی با حضور مؤثر خود می توانند در مراحل مختلف قبل و حین و در صورت نیاز پس از درمان ناباروری ، خدمات درمانی و مشاوره ای خود را ارائه دهند.
تعریف ناباروری (Infertility)
از نظر متخصصان علومxa0ناباروری زوجی نابارور می باشند که اگر ۱۲ ماه پس ازxa0تصمیم جهت داشتن فرزندxa0علیرغم انجام فعالیت جنسی طبیعی و بدون استفاده از روشهای پیشگیری، باردار نشوند. البته این تعریف مربوط به شرایطی می باشد که زن زیر ۳۵ سال سن دارد و این مدت برای زن بالای ۳۵ سال ۶ ماه می باشد. البته ناتوانی درxa0نگه داشتن حاملگی جهت یک تولد زنده نیز ناباروری تلقی می شود. معمولاً، زوجهای جوان سالم در طی یک دوره تخمک گذاری (یکماه) ۲۰% شانس حاملگی دارند.
ناباروری اولیه و ناباروری ثانویه (Primary vs. Secondary infertility)xa0
زوج هایی با ناباروری اولیه به بیمارانی اطلاق می شود که سابقه حاملگی ندارند ولی در مقابل بیماران با ناباروری ثانویه زوج هایی هستند که در گذشته باروری موفق داشته اند و ناباروری را پس از حاملگی های قبلی تجربه می نمایند.
میزان شیوع (Prevalence)
ناباروری علل مختلفی دارد و در بسیاری از بیماران, ناباروری ممکن است بیش از یک علت داشته باشد. ناباروری ممکن است به دلیل مشکلات مردان ، مشکلات زنان و یا اینکه توجیه مشخصی برای آن وجود نداشته باشد.
تخمین زده می شود از هر ۷ زوج یک زوج دارای مشکل ناباروری می باشد و اینxa0آمار در کشورهای مختلف تقریبا مشابه است وxa0میزان توسعه یافتگی یک جامعهxa0تفاوت چندانیxa0درxa0میزان آن ایجاد نمی کند.
۲۵-۴۰ % از ناباروری ها بدلیل مشکلات مربوط به ناباروری مردان گزارش شده است در حالی استxa0که ناباروری هایxa0توجیه نشدهxa0 علت ۱۰% از ناباروری ها می باشد.xa0مشکلات ناباروری زنان ۵۰-۴۵ % از مشکلات راxa0به خود اختصاص دادهxa0است. در ۱۰% موارد مشکل مربوط به زوجین میباشد.
علل ناباروری در زنان
xa0
xa01) علل تخمدانیxa0 40-30%
- PCOD یا سندرم تخمدان پلی کیستیک
- هیپوگنادیسم هیپرگنادوتروپیک یا نارسایی زودرس تخمدان
- هیپوگنادیسم هیپو گنادوتروپیک
- نارسایی فاز لوتئال
xa0 2) اختلال در لوله های رحمیxa0 26%
در بعضی زنان، لوله های رحمی به طور کامل و یا ناقص بسته است. در نتیجه اسپرم به تخمک نمی رسد. بسته بودن لوله های رحمی می تواند به دلیل عفونت، آندومتریوز و یا چسبندگی هایی پس ازعمل جراحی باشد. همچنین ممکن است این لوله ها پس از یک حاملگی خارج رحمی بسته شوند. در کشورهای در حال توسعه نسبت به کشورهای توسه یافته به علت شیوع بیماری های عفونی دستگاه تولیدمثلی، میزان اختلال در لوله های رحمی بیشتر است. به طور کلی ۳۰% علل ناباروری زن ها مربوط به اختلال در لوله های رحمی است .
xa0 3) آندومتریوز ۱۳%
آندومتریوز، حالتی است که در آن سنگفرش رحم (آندومتر)u200c رشد می کند و از رحم هم فراتر می رود و لوله های رحمی را نیز می پوشاند و حتی آنها را می بندد و در عمل تخمک گذاری اختلال به وجودمی آورد. آندومتریوز علت ۱۳% موارد ناباروری استxa0 و حدود ۷۰% زنان دارای آندومتریوز، نابارور هستند.
xa0
xa0 4)u200c اختلالات رحمیxa015%
- xa0 xa0 xa0 xa0 xa0 سندرم اشرمن
- xa0 xa0 xa0 xa0 xa0xa0لیومیوم رحمی
- xa0 xa0 xa0 xa0 xa0 پولیپ رحمی
۵) u200c مشکلات دستگاه ایمنی بدن
مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی بدن و عوامل ایمونولوژیک نقش مهمی در ایجاد ناباروری دارند. تشخیص و درمان اینگونه بیماران مشکل است. در بعضی خانم ها،u200c علیه اسپرم مرد ماده ای بنام آنتی بادی ترشح می شود که اسپرم ها را از بین می برد و یا آنها را غیرفعال می کند و یا حتی سبب سقط خود به خود در بعضی از بارداری ها می شود.
u200c
علل ناباروری در مردان
xa0
۱)اختلالات مربوط به اسپرم
به طور طبیعی، در بیضه مرد اسپرم تولید می شود و به هنگام انزال از وی خارج می شود. اگر در موارد زیر اختلالی باشد، شانس لقاح کم شده و مرد نابارور محسوب می شود.
xa0
- u200cتعداد کم اسپرم ( الیگواسپرمیا )
- عدم وجود اسپرم ( ازواسپرمیا )
- عدم بلوغ اسپرم (پره مچوریتی)
- شکل غیرطبیعی اسپرم ( تراتواسپرمیا )
- عدم توانایی حرکت مناسب اسپرم ( استنواسپرمیا )
xa0
عواملی که بر تعداد،xa0 شکل،u200c بلوغ و حرکت اسپرم تأثیر منفی دارند عبارتند از:
xa0
- بیماری های عفونی: بیماری های عفونی با شرایط التهابی نظیر بیماری اوریون سبب عفونت مجاری تناسلی یا التهاب و از بین رفتن بیضه ها در مرد می شوند. حدود ۲۵% مردانی که بعد از بلوغ دچار اوریون می شوند نابارور می شوند.
- اختلالات هورمونی سبب حدود ۵-۲% مشکلات ناباروری در مردان می شود. تولید نامناسب هورمون های FSH و LH بر تولید هورمون مردانگی یا تستوسترون و تولید اسپرم تأثیر دارند.
- مشکلات مربوط به دستگاه ایمنی بدن
- در بدن بعضی مردان علیه اسپرم خودشان ماده ای به نام آنتی بادی تولید می شود که سبب کاهش حرکت اسپرم یا به هم چسبیدن آنها می شود.
۲)u200c ناهنجاری های مربوط به ساختمان بدن
- بستهxa0بودن لوله های خروج اسپرم (دفران، اپیدیدیم)u200c سبب ناباروری در مردان می شود . بسته شدن لوله های خروج اسپرم می تواند به علل مادرزادی، نقص ژنتیکی، عفونت ها یا التهاب های دستگاه ادراری – تناسلی باشد. البته جای جراحی های قبلی نیز می تواند این لوله ها را ببندند.
- واریکوسل: در این حالت رگهای درون کیسه بیضه متسع می شود و کیفیت اسپرم کاهش می یابد.
- عوامل دیگری نظیر ناتوانی جنسی و یا انزال زودرس نیز می تواند عامل ناباروریxa0 در مردان باشد
xa0علل ناباروری ژنتیکی
علل ناباروری اعم از مشکلات هورمونی و چاقی تا غیر طبیعی بودن سلول های جنسی (تخمک و اسپرم) همگی می تواند به نوعی تحت تاثیر عوامل ژنتیکی باشد. برای مثال استعداد چاقی، ابتلا به عفونت و حتی لزوم انجام یک جراحی که به ناباروری می انجامد همگی هر چند کوچک می توانند به عوامل ژنتیکی مربوط باشند. امروزه مطالعات بر روی ژنهای خاص در انسان و مدل های آزمایشگاهی تا حدودی تاثیر عوامل ژنتیکی بر ناباروری را آشکار ساخته اند.
بعضی از عوامل ژنتیکی بر ناباروری مردان تاثیر می گذارند، در حالی که بعضی عوامل دیگر بر روی هر دو جنس و یا فقط بر روی زنان تاثیر گذارند. برای مثال جابجایی های کروموزومی می تواند بر روی مردان و زنان تاثیر بگذارد اما سندروم کلاین فلتر که در آن ترکیب کروموزوم های جنسی به صورت XXY در می آید تنها مختص مردان است و سندروم ترنر که در آن بیمار فقط دارای کروموزوم جنسی X است تنها مختص زنان است.
عوامل ناشناخته
گاه ممکن است پس از یک معاینه دقیق پزشکی، زن و شوهر کاملاu200c سالم تشخیص دادهxa0 شوند ولی به علل ناشناخته بارور نشوند. اگرچه معمولا بعد از دو سال تعداد زیادی از این زوج ها بچه دار می شوند، اما تعدادی از آنها حتی بعد از گذشت سه سال بدون استفاده از روش های پیشگیری بچه دار نمی شوند، در این صورت باید تحت درمان قرار بگیرند.